Intermezzo: verschillende namen, zelfde doelen

Deze Agenda [Agenda 2030] is een actieplan voor mensen, planeet en welvaart. Het wil ook de universele vrede in grotere vrijheid versterken. Wij erkennen dat het uitbannen van armoede in al haar vormen en dimensies, inclusief extreme armoede, de grootste mondiale uitdaging is en een onontbeerlijke voorwaarde voor duurzame ontwikkeling. Alle landen en alle belanghebbenden zullen, samenwerkend in partnerschappen, dit plan uitvoeren.

Wij zijn vastbesloten om de mensheid te bevrijden van de tirannie van armoede en gebrek en om onze planeet te genezen en veilig te stellen.

We zijn vastbesloten om de moedige en transformerende stappen te nemen die dringend nodig zijn om de wereld op een duurzaam en veerkrachtig pad te brengen.

Terwijl we aan deze collectieve reis beginnen, beloven we dat niemand achter zal blijven.

De 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen en 169 streefdoelen die we vandaag aankondigen, tonen de omvang en ambitie van deze nieuwe universele agenda. Ze willen voortbouwen op de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling en voltooien wat deze niet hebben bereikt1.

Deze officiële tekst van de Verenigde Naties (VN) bij de lancering van Agenda 2030 spreekt over doelstellingen en over de route om die doelstellingen te bereiken. De doelstellingen zijn vastgelegd in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDG’s) van de Verenigde Naties. De Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling is de kapstok waaraan alle acties die leiden tot het halen van deze doelstellingen opgehangen worden. Onze Gemeenschappelijke Agenda is een versnelling van de acties die genomen moeten worden om de doelen van Agenda 2030 te bereiken.

De Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen vormen de kern van Onze Gemeenschappelijke Agenda.

De Agenda 2030 is een actieplan voor mensen, planeet, welvaart en vrede, dat streeft naar het realiseren van mensenrechten voor iedereen en gendergelijkheid.

De Duurzame Ontwikkelingsdoelen zijn geïntegreerd en ondeelbaar en zijn een balans van de drie dimensies van duurzame ontwikkeling: economisch, sociaal en ecologisch.

Veel van de acties die in dit rapport worden voorgesteld zijn bedoeld om de verwezenlijking van de doelen te versnellen, niet in het minst in het licht van hiaten en vertragingen veroorzaakt door de COVID-19-pandemie. Acties die al lopen om de doelen te bereiken, zullen op hun beurt van cruciaal belang zijn voor de uitvoering van Onze Gemeenschappelijke Agenda2.

Een van de partners van de VN is de Europese Commissie, onder de noemer “European Consensus on Development and Team Europe”. Deze “Europese Consensus” vertegenwoordigt de visie voor beleidsontwikkeling voor de EU en haar lidstaten. Het doel is om de beschikbare krachten van de EU, haar lidstaten, haar organisaties en financiële organisaties te bundelen en gezamelijk te werken aan het implementeren van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen3.

In de slotresolutie van de VN top in 2015 waarin Agenda 2030 officieel werd aangenomen, wordt gesteld dat de publieke sector het niet alleen kan doen. Om de tekortkomingen van de publieke sector aan te vullen, wordt er gesproken over een Wereldwijd Samenwerkingsverband (Global Partnership) om de implementatie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te bereiken4.

Eén van de organisaties die deze publieke en private organisaties bij elkaar brengt, is het Wereld Economisch Forum (WEF). In haar eigen woorden is dit een Internationale Organisatie voor Publiek-Private Samenwerking5 en hun jaarlijkse bijeenkomst in Davos, waar veel politici en zakenmensen bij elkaar komen, is tegenwoordig bij veel mensen wel bekend. In 2019 hebben de VN en het WEF een strategische overeenkomst gesloten waarbij ze hebben afgesproken om intensief samen te werken aan het versnellen van de implementatie van Agenda 2030, waarbij de financiering hiervan een belangrijk aandachtspunt is6.

De diepe samenwerking tussen het WEF en de VN is niet onomstreden. Honderden (internationale) organisaties en mensenrechten advocaten hebben in 2019, nadat de samenwerking bekend gemaakt werd, een open brief verstuurd aan Secretaris-Generaal Guterres waarin ze hun zorgen uitspreken. Hun belangrijkste kritiek is dat de VN daarmee overgenomen lijkt te worden door het internationale bedrijfsleven ten koste van de publieke sector7:

Wij zijn ervan overtuigd dat deze overeenkomst fundamenteel in strijd is met het VN-Handvest en met intergouvernementele besluiten over duurzame ontwikkeling, de klimaatcrisis en de uitbanning van armoede en honger.

Dit publiek-private partnerschap zal de VN permanent associëren met transnationale bedrijven, waarvan sommige essentiële activiteiten de sociale en milieucrises waarmee de planeet wordt geconfronteerd, hebben veroorzaakt of verergerd. Dit is een vorm van “zakelijke verovering”8.

We weten dat de agro-industrie de biodiversiteit en duurzame en rechtvaardige voedselsystemen vernietigt, dat olie- en gasbedrijven het wereldklimaat in gevaar brengen, dat Big Pharma de toegang tot essentiële medicijnen verzwakt, dat winningsbedrijven blijvende schade toebrengen aan het milieu en de bevolking van landen en dat wapenproducenten profiteren van lokale en regionale oorlogen en de onderdrukking van sociale bewegingen. Al deze sectoren zijn belangrijke actoren binnen het World Economic Forum.

Het WEF is niet de enige partner die het bedrijfsleven betrekt bij het behalen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. Er is een World Business Council for Sustainable Development dat toevallig (?) net als de WEF ook gezeteld is in Zürich en claimt “duurzaamheidsleiders” uit het bedrijfsleven te verbinden met de bestuurders uit de publieke sector. Het doel hierbij zou zijn om kennis en ideeën uit te wisselen en elkaars bereik en impact te vergroten9. Op het moment van schrijven zijn er meer dan 7800 partnerprogramma’s geregistreerd bij de VN10 en zijn er elke maand nog bijeenkomsten11 om deze samenwerking verder vorm te geven en te focussen.

Eerder zagen we al dat het WEF zich onder andere bezig houdt met de financiering van Agenda 2030. Maar ze zijn niet de enige. De grootste investeringsmaatschappij van de wereld, BlackRock, is aandeelhouder in vrijwel alle grotere bedrijven. In 2020, 2021 en 2022 stuurde de Chief Executive Office (CEO) van BlackRock een brief aan alle bedrijven waarin het aandeelhouder is12. Hierin geeft hij aan dat de Duurzame Ontwikkelingsdoelen voor BlackRock erg belangrijk zijn en dat de bedrijven waarin hij aandeelhouder is, geacht worden deze prioriteit te geven. In 2021 publiceerde het een onderzoek, waarin het stelt dat13:

[…] Het integreren van de VN Duurzame Ontwikkelingsdoelen is relevant voor investeerders. Niet alleen om hun strategie daar op af te stemmen, maar ook om de bijbehorende risico’s en kansen op te nemen in hun bredere ESG-integratiestrategie.

In 2022 heeft BlackRock zich ook ingeschreven bij een service die data levert over hoe bedrijven zich inspannen om de VN Duurzame Ontwikkelingsdoelen te behalen14. Ook heeft het in dat jaar een Centrum voor Stakeholder Kapitalisme15 opgericht, een term die WEF-CEO Klaus Schwab bezigt om zijn idee te beschrijven van hoe de economie georganiseerd zou moeten worden1617. Het zal u op dit punt wellicht niet verbazen dat BlackRock ook een strategische partner is van het WEF18. De CEO Larry Fink is ook lid van het WEF Board of Trustees19.

Naast BlackRock hanteren ook tientallen andere vermogensbeheerders vergelijkbare principes om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te halen. Nederlandse vermogensbeheerders die dat doen zijn a.s.r., ABN AMRO, Aegon, APG, PGGM en vele anderen.20 10 tegen 1 dat ook uw pensioengeld wordt gebruikt om Agenda 2030 uit te voeren21.

Om terug te komen op de openingsvraag of Agenda 2030 en het WEF hetzelfde zijn: het antwoord is nee. Maar de VN en het WEF zijn wel een hechte samenwerking aangegaan, waarbij ze zeggen dezelfde doelstellingen na te streven. De VN via de politiek, het WEF via zowel de politiek als het bedrijfsleven. Omdat bij het Wereld Economisch Forum veel mensen bijeen komen die heel veel geld te investeren hebben én veel mensen die het politiek beleid van landen bepalen, vormt dat een krachtige combinatie om hun doelstellingen te bereiken.

In casu zijn deze doelstellingen verwoord in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Agenda 2030 is het actieplan om die doelen te halen. En Onze Gemeenschappelijke Agenda is een versnelling van dit actieplan, omdat ze naar eigen zeggen achter lopen op hun gewenste tijdsschema.